نامه ۱۳ رجب ۱۳۹۱ (۱۳۵۰/۰۶/۱۳)

نامهٔ حضرت آقای حاج سلطانحسین تابنده رضاعلیشاه طاب‌ثراه
به جناب آقای حاج علی تابنده موقعی که اجازهٔ مسافرت گردش به اروپا گرفتند

---

نور چشم عزیز، اکنون که میل داری برای مطالعه و گردش مختصر به اروپا بروی، لازم دانستم مطالب زیر را تذکّر دهم. امیدوارم به تمام جزئیّات آن توجّه و دقّت داشته، عمل نمایی.

1. خداوند را در همه حال حاضر و ناظر دانسته، از یاد او و وجههٔ قلبی غافل نشوی. مؤمن باهوش هر چه آراستگی‌های روزگار را بیشتر ببیند باید بیشتر به عظمت خالق آن پی برده، روی به سوی او نماید و سر تعظیم فرود آورد.

   برگ درختان سبز در نظر هوشیار

   هر ورقش دفتری است معرفت کردگار

2. همواره مراقب اعمال و آداب شرع مطهرّ بوده، از آداب عبادی و اجتماعی غفلت نکنی. مثلاً در نماز و روزه (اگر در محلّ، قصدِ توقّف بیش از ده روز نمودی) و بیداری اَسحار و دوام طهارت کوشا باشی که تعصّب در اُمور دینی در آن محیط اضافه بر آن که اجر آن نزد خداوند بیشتر است، احترام شخص را نزد دیگران زیادتر می‌گرداند. چون در آنجا نیز عُقلا و اشخاص بافهم کسانی را که تعصّب دینی دارند بیشتر مورد احترام و اطمینان قرار می‌دهند و مخصوصاً اگر از تو مختصر خلاف ببینند اضافه بر ایراد گرفتن بر خودت باعث اعتراض بیگانگان بر فقر و سلسله نیز می‌شود.
3. چون امر ذبیحه در مذهب تشیّع خیلی مهم است، ولی ممکن است کمتر بدان توجّه شود، لذا تذکّر می‌دهم؛ که از خوردن ذبیحهٔ غیر مُسلِم اجتناب کنی. و در آنجا هم اگر کسی بخواهد مراقب آداب باشد می‌تواند، چنان که خودم در این قسمت کاملاً دقّت داشته و به خوردن غذاهای گیاهی یا حیوانی غیرگوشت مرتّباً اکتفا می‌نمودم، مگر آنکه از سوق مسلِم باشد، مانند هامبورگ که سوق مسلِم دارد و یا بدانیم که توسّط مُسلِم کُشته می‌شود. انسان از نخوردن گوشت در چند روز ضعیف نمی‌شود ولی از خوردن ذبیحهٔ غیر مُسلِم، ایمان و روحیّهٔ دینیِ او ضعیف می‌گردد و به اضافه نزد دیگران بی‌قید و لااُبالی معرّفی می‌شود.
4. در مسافرت همواره قرآن مجید با خود همراه داشته و هر صبح یک حزب اقلاًّ بخوان. و نیز رسالهٔ شریفهٔ پند صالح با خود داشته باش و در مطالب و دستورات آن دقّت نما. یک جلد رسالهٔ عملیّه از یکی از آقایان مراجع تقلید نیز مثلاً آیت‌الله شریعتمداری همراه داشته و مسائل فرعیّه را از روی آن دقّت کن. و یک قبله‌نما یا کتاب مَعرفة‌القبله یا قطب‌نما به همراه خود داشته و در آن دقّت کن که بتوانی در همه‌جا قبله را تعیین نمایی.
5. از گردش‌ها و تفریح‌های خلاف و معاشرت با اشخاص فاسد مخصوصاً گردش شب‌ها خودداری کن و با جوان‌های بی‌قید اصلاً معاشرت ننما. و کسانی را که خوشنام و معروف به دیانت و اخلاق باشند برای معاشرت انتخاب کن. و تحت تأثیر معاشرت‌های فاسد و اخلاقِ خلاف شرع و عقل که نزد عُقلای هر قوم مذموم و ناپسند است، واقع نشوی که اضافه بر آثار و معایب مُترتّبهٔ روحی، به ظاهر هم شخص نزد دیگران بَدنام و بَدنفس عنوان می‌شود.
6. در مسافرت‌ها همواره در صدد کسب فضائل معنوی و علم و اخلاق نیز بوده، و با اشخاص متدیّن و کسانی که رفتارشان نیک و مطابق دستور شرع و اخلاق باشد و همنشینی آنها بر کمالات بیفزاید ملاقات کن، و از محضر دانشمندان بهره‌مند شو که سیر آفاق و اَنفس صادق گردد و تنها به گردش صوری و تفریح ظاهری اکتفا نشود.
7. در هر جا از ممالک غیر اسلامی؛ نمایندگان دینی از مسلمین مخصوصاً از شیعه وجود داشته باشد، ملاقات کن و خود را معرّفی نما. و اگر هم مذاکرات و سؤالاتی شد، به قدر دانش و اطّلاعاتِ خود جواب بگو و آنچه ندانی به بزرگان و مُطّلعین اِرجاع ده. و در نماز جمعهٔ آنها شرکت کن، که نماز جمعه مخصوصاً در آن محیط، شکوهِ اسلامی است.
8. در هر محل که از مؤسسات اسلامی مانند مسجد یا کتابخانهٔ مربوط بدان وجود داشته باشد بازدید کن و متصدّیان آن را ملاقات نما که آشنایی پیدا شود. و اگر گاهی مقتضی بود که کمک مالی به آن مؤسسات شود یا خودشان اظهار داشتند، به اندازهٔ تناسب کمک نما که کمک نمودن به آنها به نام مذهب و دین، عندالله پسندیده است.
9. دیدن مؤسسات دینیِ سایر ادیان نیز مانند کلیسا و معابد یهود و توجّه به منظور از آنها شایسته و مناسب است. و موقع رفتن به کلیسا و معابد یهود؛ ادب و احترامِ محل را بنما چون آنجا نیز برای عبادت خدا ساخته شده، و مؤمن باید رعایت احترام نماید و به عبادت مشغول باشد بلکه مستحب است در آنجا نیز دو رکعت نماز خوانده شود.
10. خواندن کتاب مقدّس تورات و انجیل هم خوب است. هر چند تورات و انجیل کنونی غیر از آن است که حضرت موسیٰ و عیسی‌ٰ (ع) فرموده‌اند و تحریف شده ولی باز هم چون بدان نام می‌باشد، محترم است. بلکه خواندن کُتب تاریخ ادیان نیز شایسته و برای شخص متفکّر و متدبّر باعث مَزید بصیرت است.
11. نسبت به بزرگان هر قوم و روحانیّینِ آنها ادب و احترام بنما که دستور اسلامی همین است. و اگر خواستی سؤال از یکی از آنان مثلاً از کشیش یا اُسقف یا متصدّی اُمور کلیسا بکنی خیلی محترمانه و مؤدّبانه باشد و جنبهٔ اعتراضی نداشته باشد.
12. در هر سفر مختصری از بعضی داروهای معمولی که برای کسالت‌های عادی لازم می‌شود، از داروهای جدید و قدیم با خود همراه داشته و لباس هم مختصری زمستانی و تابستانی داشته باش که در راه احتیاج پیدا نکنی. در خاتمه تو را به خدا سپرده، سلامتی و توفیقِ تو را از خداوند خواستارم. وَالسَّلام.